خلاقیت در کودکان           

خلاقيت قابليتي است كه در همگان وجود دارد اما نيازمند پرورش و تقويت مي‌باشد تا به سر حدشكوفايي برسد. فرد خلاق كسي است كه از ذهني جستجوگر و آفريننده برخوردار باشد. خلاقيت عبارت است از « توانايي ديدن چيزها به شيوه هاي جدي، شكستن مرزها و فراتر رفتن از چارچوب ها، فكر كردن به شيوه اي متفاوت، ابداع چيزهای جديد، استفاده از چيز هاي نا مربوط و تبديل آن به شكل هاي جديد.»می توان نتیجه گرفت که خلاقیت برآیند فرآیندهای ذهنی و شخصیتی فرد بوده و به تولیدات و آثاری منجر می شود که نو و بدیع بوده، خاصیتی متکامل داشته و با واقعیتها، منطبق بوده و در غایت به سود جامعه بشری هستند.

خانواده يكي از عوامل بسیار مهم در رشد و پرورش خلاقيت کودکان محسوب مي گردد که نقش مهمي در شكوفايي خلاقيت هاي  كودكان  دارد. از آنجا كه كودك حساسترين مراحل رشد خلاقيت را در محيط خانه سپري مي‌كند، محيط مناسبخانوادگي، شيوه و نگرش‌هاي صحيح فرزندپروري در رشد و شكوفايي خلاقيت سهم مهمي ايفا مي‌كند. « كليگان » ( 1971 ) معتقد است براي ظهور خلاقيت راههاي زيادي در شيوه‌هاي فرزندپروري وجود دارد كه مي‌تواند باعث ظهور يا محو خلاقيت شود. نحوه تربيت و استفاده از شيوه‌هاي دموكراتيك يا مستبدانه، اعمال نحوه انضباط و شيوه ابراز محبت هر كدام به نوعي در پرورش يا سركوب خلاقيت کودکان مؤثر است. اساساً پرورش عنصر انگیزشی خلاقیت باید در بستر خانواده صورت گیرد، زیرا مستعدترین محیط برای شکل دهی آن محیط کلامی و نظام تربیتی و رفتاری خانواده است. کودک و نوجوان اوقات زیادی را در خانواده سپری می­کنند، بنابراین این طبیعی است که بیشترین تاثیر را نیز از آن بپذیرند. بیان این نکته از آن روست که بگوییم هر چند می توان در محیطی غیر از خانواده (آموزشگاه یا جایی دیگر) به تقویت عناصر انگیزشی خلاقیت مبادرت ورزید، اما تاثیر این عوامل به اندازه و اهمیت عامل نخستین نیست. پس بهتر است که هدایت­ها و روش­های اتخاذ شده محیط دوم یعنی «محیط یادگیری» به محیط نخستین یعنی خانواده نیز انتقال یابد و در آنجا هم مورد تمرین و تقویت قرار گیرد؛ این انتقال زمینه­های تثبیت و تحکیم انگیزش خلاقه را بیش از پیش فراهم آورد.

در واقع والدين از طريق درگير شدن در فعاليتهاي خلاق كودك در رشد خلاقيت او سهيم هستند. خانواده ها باید فرصتهاي لازم را براي سؤال كردن، كنجكاوي و كشف محيط به كودكان بدهند و هرگز آنان را تنبيه و تهديد نكنند. زمينه رشد خلاقيت در خانه زماني فراهم مي شود كه به كودكانتان آزادي زيادي بدهيد و به آنها به عنوان يك فرد احترام بگذاريد، از نظر عاطفي در حد اعتدال به آنها نزديك شويد و بر روي ارزشهاي اخلاقي و نه قوانين خاص تأكيد نماييد. محیط خانه را به صورتي درآوريد كه در آن فعاليت، بازي و خنده به مقدار زيادی وجود داشته باشد. شما و كودكانتان سعي نمائيد كارها را به روش هاي جديد و جالب انجام دهيد. با تشويق و تأييد رفتار كودك و فراهم آوردن زمينه هاي مساعد و تدارك بازيهاي دلخواه او، قدرت تخيل و خلاقيت كودك را تقويت كنيد. خيالپردازيهاي كودكان را سرزنش نكنید زيرا خلاقيت او را محدود مي سازید. 

تحقيقات نشان مي دهد كه والدين  كودكان خلاق در رفتار خود هماهنگي  بيشتري نشان مي دهند، كودكان خود را آنگونه  كه هستند قبول دارند و آنها را  به كنجكاوي درباره اشياء  و امور تشويق مي  كنند و كودكان خود  را در انتخاب  موضوعات مورد علاقه  آزاد مي گذارند و كارها و برنامه هاي آنان را تحت  نظر دارند و پي گيري مي  كنند. شايسته  است والدين  تا آنجا  كه امكان دارد كودكان  خود را مستقل بار آورده و در ايجاد اعتماد به نفس، آنان  را ياري كنند  و دستاوردهاي آنان را با آغوش باز پذيرا  شوند و هنگام شكست، به جاي سرزنش، راهنما و راهگشاي مشكلات  كودكان خود باشند، تا كودكان بتوانند ضمن  احساس ارزشمندي در انجام كارها، راه حل ها و عقايد غير معمول و دور از ذهن  را نيز بيازمايند، چراكه چنين  كارهايي پايه و مايه اصلي خلاقيت است.

اغلب  اوقات اگر كمي  وقت و حوصله  كنيم  متوجه وجود خلاقيت در بچه ها مي شويم. بهترين زمان براي اطلاع از خلاقيت كودكان ، تماشاي آنها به هنگام بازي  است. خلاقیت عامل مهم بازی است. كودك را در حالي كه آزادانه و فارغ البال  با مواد و اسباب بازيهايش  سرگرم بازي است تماشا كنيد. كودكان خلاق اغلب براي هر يك  از وسايل بازي خود  موارد استفاده متفاوتي پيدا مي كنند و قبل از اينكه  از وسيله اي  به سراغ وسيله ديگر بروند از آن به انواع مختلف استفاده مي نمايند. كودك خلاق اغلب از منابع خود به انواع و اشكال  مختلف و گاه حيرت انگيز  استفاده مي كند.ممكن است  يك جعبه خالي براي كودك خلاق  ارزشي به مراتب بيش  از بهترين و پيچيده ترين اسباب بازيها داشته باشد. کودکان خلاق می توانند با توجه به موقعیت و مکان خاص بازی را تغییر دهند، بازیهای جدید ابداع کنند، مقررات خاصی وضع کنند، رهبری بازی را در دست گرفته و با سازمان بندی منسجم په به صورت فردی و چه به صورت گروهی بازی کنند. بازی این گونه افراد از تنوع و گوناگونی آکنده بوده و می توانند با توجه به علایق خود و بازی کنان هدفهای بازی را اعمال کنند. در مقابل کودکانی که از خلاقیت بی بهره بوده و یا خلاقیت کمی دارند در بازی ها نقش پیرو را به عهده گرفته، خود را ملزم به رعایت کامل مقررات بازی می دانند، تخطی از قوانین را جایز نشمرده و بازی را بیشتر به عنوان وظیفه و کار تلقی می کنند تا وسیله ای برای رشد، بنابراین سهم آنها از لذت بازی کمتر از کودکان خلاق است.

ویژگیهای کودکان خلاق:

1. كودكان خلاق اغلب با آب  و تاب حرف مي زنند. ذكر جزييات يك ماجرا  و به تفضيل سخن گفتن  مي تواند نشانه قدرت  خيال و تصور زياد باشد.

2. دقت و توجه شدید در گوش  دادن، مشاهده كردن يا انجام دادن  كاري دارند.

3. شور و نشاط و مشغوليتهاي  شديد جسماني دارند. 

4. در صحبتهای خود از قیاس استفاده می کنند.

5. عادت به وارسی منابع مختلف دارند.

6. با دقت به اشیا و پیرامون خود می نگرند.

7. اشتیاق به صحبت کردن درباره كشفيات با ديگران دارند.

8. توانایی ابداع بازیهای جدید و تغییر در بازیها دارند.

9. کنجکاوی زیادی برای سردرآوردن از امور دارند.

10. در گفتار خود جسارت زیادی دارند.

11. سئوالات عجیبی طرح می نمایند.

انگيزه و خلاقيت كودک در محيط خانواده زماني از بين مي رود كه :

1- تاكيد بيش از حد والدين بر هوش و حافظه كودک

2- ايجاد رقابت ميان كودكان

3- تاكيد افراطي بر جنسيت كودک 

4- قرار دادن قوانين خشك و دست و پا گير در منزل

5- عدم آشنايي والدين با مفهوم واقعي خلاقيت

6- انتقاد مكرر از رفتارهاي كودک

7- بيهوده شمردن تخيلات كودک

8- عدم شناسايي علائق دروني كودک

9- عدم وجود حس شوخ طبعي در محيط منزل

10- تحميل نقش بزرگسال به كودک

برای افزایش خلاقيت كودكان باید:

1. هرگز کودک را تحقير نکنيم. کودکي که احساس حقارت کند هرگز دست به خلاقيّت نمي‌زند. 

2. محيطي مناسب براي انجام كارهاي خلاق آنها فراهم نماييد.

3. امكانات و وسايلي در اختيار آنها قرار دهيد تا به كمك آنها خلاقيت هاي خود را ابراز نمايند. به عنوان مثال وسايل موسيقي، نقاشي و طراحي و ...

4. كارهاي خلاق كودكان را تشويق كنيد و آنها را در معرض نمايش قرار داده و از ارزيابي بيش از حد آنان خودداري كنيد.

5. به عنوان بزرگسال، خود به انجام كارهاي خلاق بپردازید و اجازه دهيد كودكان شما شاهد كارهاي خلاق تان باشند.

6. به شيوه هاي آموزشي در خانواده خود توجه داشته باشيد.

7. براي كارهاي خلاق ديگران ارزش قائل شويد.

8. از تأكيد بر تصورات قالبي در خصوص جنسيت كودكان شديداً خودداري نماييد. ( به عنوان مثال دختر ماشين بازي نمي كند، پسر عروسك بازي نمي كند يا پسر گريه نمي كند.)

9. امكان شركت در فعاليت ها و كلاسهاي ويژه را براي آنان فراهم نماييد.

10. اگر مشكلات يا گرفتاريهاي در خانواده وجود دارد از آن مشكلات به شيوه مثبتي استفاده كنيد و با تشويق به كودك خود اجازه ابراز احساسات و اظهار نظر بدهيد.

11. توجه داشته باشييد كه استعداد فقط سهم كوچكي از خلاقيت است و تمرين و نظم بخشيدن به آن از اهميت بيشتري بر خوردار است.

12. اجازه بدهيد كودك خودش باشد حتي اگر رفتارهاي عجيب از او سر بزند و سعي كنيد در حضور جمع كودك خود را خلاق معرفي نكنيد؛ در غير اين صورت اطرافيان انتظارات بيش از حدي از كودك شما خواهند داشت.

13. با كودك خود شوخ طبع و مهربان باشيد.

منابــــع:

1. برات، نگين. ( 1382، 29 مهر ). خلاقیت و یادگیری در کودکان. همشهری، ص 19.

2. پیرخائفی، علیرضا. ( 138۲). خلاقیت و هوش ( مبانی نظری و پژوهشی ). تهران: انتشارات مهربرنا.

3. سليماني، افشين. ( 1381 ). كلاس خلاقيت. تهران: انتشارات انجمن اولیا و مربیان.

4. گريوز، گارگيلو، اسلادر. ( 1379 ). خلاقیت (شناخت  ويژگي هاي كودكان  و برخورد مناسب  با آنها )( ترجمه مهدی قراچه داغی ). تهران: پیک بهار.

5. مهجور، رضاسیامک. ( 1383 ). روان شناسی بازی. تهران: انتشارات ساسان.

کودک آزاری (Child Abuse) چیست؟

به چه رفتارهایی کودک آزاری (Child Abuse) می گوییم؟ کودکان به علّت ویژگی هایی که از نظر سنی دارند بسیار آسیب پذیر هستند و نیاز به حمایت و مراقبت ما دارند. امّا گاهی بزرگسالان به دلایل مختلف به جای حمایت مواظبت از کودکان آنان را مورد آزار قرار می دهند.کودک آزاری (Child Abuse) شامل رفتارهایی است که توسط افراد دیگر خصوصاً بزرگسالان نسبت به کودکان انجام می گیرد و به نوعی به سلامت جسمی و روانی کودکان آسیب می رساند. رفتارهایی که بصورت تصادفی انجام می شوند کودک آزاری (Child Abuse) به حساب نمی آیند مانند اینکه کودکی به علّت تصادف با اتومبیل دچار نقص جسمی شود. کودک آزاری (Child Abuse) چگونه صورت می گیرد؟ کودکان بصورت های مختلف مورد آزار قرار می گیرند: کودک آزاری جسمی: یعنی رفتارهایی که به جسم کودک صدمه می زند مانند کتک زدن، سوزاندن، مجروع کردن، شکستن و … کودک آزاری روانی: شامل رفتارهایی است که به سلامت روانی کودک آسیب می رساند مانند توهین کردن، ترساندن، تحقیر کردن، تبعیض و … بی توجهی و غفلت: یعنی توجّه نکردن به نیازهای اساسی کودکان مانند تغذیه، بهداشت، پوشاک، آموزش و … در حدی که به سلامت جسمی و روانی آنان آسیب برسد. سوء استفاده: یعنی استفاده از کودکان در ارتباط با مواد مخدر، وا داشتن آنها به کارهای دشوار، سوء استفاده جنسی به صورت های مختلف و …

چرا کودکان مورد آزار قرار می گیرند؟

1. ناآگاهی والدین: گاهی والدین یا افراد دیگر که به کودکان آزار می رسانند، نمی دانند که رفتار آنها کودک آزاری است، مانند کسانی که کودکان را تنبیه بدنی می کنند، مورد تحقیر و توهین قرار می دهند، به نیازهای اساسی آنها توجهی ندارند و این رفتارها را عادی و معمولی می دانند.
2. مشکلات اقتصادی: فقر سبب می شود که کودکان از دسترسی به نیازهای اساسی خود مانند آموزش، بهداشت، تغذیه و … محروم شوند و یا والدین به علّت فشارهای مالی با رفتارهایی مانند پرخاشگری، خشونت، بی توجهی و .. کودکان را مورد آزار قرار دهند.
3. اعتیاد: اعتیاد به علّت خصوصیاتی که در افراد ایجاد می کند مانند پرخاشگری، بی مسئولیتی، کاهش عواطف و … سبب می شود که کودکان مورد آزار به ویژه از نوع سوء استفاده قرار گیرند.
4. بیماریهای روانی: در صورتیکه والدین به بیماریهای روانی مبتلا باشند، با رفتارهایی مانند تندخویی، خشونت، ناسازگاری، بی توجهی و … که ناشی از بیماری روانی آنهاست، سبب آزار کودکان می شوند.
5. مشکلات خانوادگی: مشاجرات شدید و طولانی والدین، جمعیّت زیاد خانواده، شیوه های تربیتی نامناسب، در برخی موارد وجود ناپدری و نامادری و … سبب می شود که کودکان مورد آزار قرار گیرند تا حدی که مشکلات خانوادگی یکی از دلایل کودک آزاری به شمار می رود.
6. مشکلا ت کودکان: کودکانی که مشکلات نسبتاً پایدار و شدید دارند بیشتر از سایر کودکان مورد آزار قرار می گیرند مانند کودکانی که دچار بیماریهای جسمی مزمن و طولانی مدت یا مشکلات رفتاری از قبیل پرخاشگری، بیقراری، بیش فعالی، اضطراب، شب ادراری و … هستند به علّت مشکلاتیکه برای بزرگسالان ایجاد می کنند و نیز به سبب ناآگاهی والدین از این مسکلات اغلب مورد آزار جسمی و روانی قرار می گیرند.
7. مشکلات مدرسه: مشکلاتی که در مدرسه برای دانش آموزان ایجاد می شود مانند انتظار بیش از حدف ندیدن تفاوت ها، ایجاد اضطراب، ترس و رقابت های شدید، تبعیض، تنبیه بدنیف تحقیر و توهین و … سبب آزارهای جسمی و روانی کودکان می شوند.

چگونه می توانیم کودک آز را کاهش دهیم؟

1. کودکان را بیشتر و بهتر بشناسیم: شناخت کوکان و نیازهای آنان سبب می شود که رفتار بهتری با آنها داشته باشیم. برای این کار می توانیم از روش های مختلف مانند خواندن کتاب های مناسب، شرکت در کلاس های آموزشی، مشورت کردن با افراد آگاه و … استفاده کینم.
2. علّت کودک آزاری را بشناسیم: کودک آزاری مانند هر رفتار دیگری علّتی دارد. سعی کنیم علّت آنرا پیدا کنیم و با برطرف کردن آنف کودک آزاری را کاهش دهیم. ممکن است برخی از مشکلات را نتوانیم از بین ببریم، در آن صورت پذیرفتن آن بهتر از آزار دادن کودکان است.
3. از دیگران کمک بگیریم: کمک گرفتن و مشورت کردن نشانه هوشیاری و آگاهی است، نه ناتوانی. برای کاهش مشکلات خود می توانیم از مراکز مشاوره حضوری، تلفنی، سازمان های غیر دولتی، افراد آگاه و … کمک بگیریم.
4. آرامش خود را حفظ کنیم: زندگی همیشه با مشکلات همراه است، سعی کنیم خشم خود را کنترل کنیم و برای مشکلات چاره جویی نماییم. بسیاری از کودک آزاری ها در شرایطی انجام می گیرد که والدین قادر به کنترل خشم خود نیستند. کنترل خشم آموختنی است و می توانیم با تمرین بر خشم خود غلبه کنیم.

کودک آزاری چه زیان هایی برای کودکان دارد؟

کودکی دوران رشد و شکل گیری شخصیّت است. انواع کودک آزاری در این سال های حسّاس و مهم، به رشد و سلامت آنان آسیب های جدی می رساند. کودکان آزار دیده در همه جنبه های رشد مانند رشد جسمی، ذهنیف روانی و اجتماعی با مشکلات و نارسایی های فراوانی روبرو خواهند شد. بررسی های انجام شده نشان می دهد بسیاری از کودکانی که در دوران کودکی قربانی آزار و بدرفتاری بوده اند، در بزرگسالی خود به آزار کودکان پرداخته اند و این بزرگترین زیان کودک آزاری است که سبب تداوم آن می شود.

چگونه می توانیم از کودک آزاری پیشگیری کنیم؟

پیشگیری همیشه بهتر، آسانتر و سریع تر از درمان است. برای پیشگیری از کودک آزاری می توانیم از راهکارهای زیر استفاده کنیم:

1. دقّت در ازدواج و تشکیل خانواده، خوداری از ازدواج های تحمیلی، ناشناخته، شتابزده و ازدواج در سنین پایین.
2. توجّه به تنظیم خانواده و تعداد مناسب فرزندان.
3. افزایش آگاهی خود در زمینه پرورش فرزندان و شیوه های مناسب رفتار با آنان.
4. پذیرش مسئولیت ها و انجام وظایف خود به عنوان پدر، مادر، معلّم، سرپرست و … نسبت به کودکان.
5. آشنایی با حقوق و نیازهای اساسی کودکان.
6. توجّه به سلامت جسمی و روانی خود و کاهش فشارهای عصبی و مشکلات رفتاری خود که سبب کودک آزاری می شود.
7. تقویت روحیه کمک گرفتن هنگام برخورد با مشکلات و آشنایی با مراکز حمایتی، مشاوره، امداد در مورد کودکان و خانواده.

ترفندهایی برای همکاری کودکان 

در انجام کارهای خانه با خانواده

گاهی کارهای خانه که تلمبار می شود ، واقعا خسته کننده است و از همه بدتر اینکه ،یک نفر و در بیشتر مواقع مادر خانواده باید کارهای بقیه ی افراد را انجام دهد. گاهی پدر هم به او کمک می کند اما بچه ها انگار مهمانان همیشگی اند و هر چه مادر تلاش می کند تا آنها را به نوعی در قبال وظایفشان مسئولیت پذیر کند ، اما بی فایده است.مشکل فقط این روزها نیست که آنها کودک اند ، اگر امروز نتوانند از عهده ی کارهای شان بر آیند ، فردا نیز بزرگسالانی نصفه و نیمه می شوند.

ترفند های زیر را بکار ببرید تا فرزندان تان با شما در انجام کارهای خانه همکاری کنند.

به فرزندتان بگویید که کارهای خانه اختیاری نیست و به شکایت آنها گوش نخواهید داد و واقعاً هم این کار را انجام دهید.

با تحسین و اظهارنظر مثبت، عزت نفس کودک را تقویت کنید

بگویید کارکردن تا چه اندازه موجب شادی و آسایش شما می‌شود.

کارکردن، هم برای کودک و هم برای سایر اعضای خانواده، مفید و سودمند است.

ارزیابی و بازرسی را به‌نحوی خوشایند انجام دهید.

حتی ناچیز‌ترین دستاوردها را تأیید و ستایش کنید.

به‌جای اینکه مچ کودک را حین انجام کار اشتباه بگیرید، او را در حال انجام یک کار صحیح و خوشایند، غافلگیر کنید.

برای تحسین و تشویق روزانه کودک، دقیقاً کارش را توصیف کنید. مثلاً به‌جای اینکه بگویید عالی است یا تو یه قهرمانی، واضح تشریح کنید که می‌بینم اسباب بازی‌ها سرجایش قرار گرفته و تخت‌ات مرتب است، به این می‌گویند یک کار دقیق و حساب شده، تو خیلی زحمت کشیده‌ای.

توجه خود را بر تلاش‌های انجام‌گرفته یا درس‌های آموخته شده متمرکز کنید نه فقط بر نتیجه نهایی.

کار را هر چه زودتر توصیف و تأیید کنید، تشکر و قدردانی را به بعد موکول نکنید.

اجازه دهید کودک درباره کار خودش قضاوت کند.

گاهی اجازه دهید کودک خود وظایف روزانه خانه را انتخاب کند.

وظایف را تنظیم کنید، خواسته‌ها را تغییر دهید و کودکان را همزمان با رشد و بلوغ، در تصمیم‌گیری‌ها شرکت دهید.

از کودک هر روز انتظار انجام مقداری کار داشته باشید.

برای انجام کارها، هر روز زمان معینی درنظر بگیرید.

ثبات قدم و قاطعیت را با استفاده از تشویق و گاهی تنبیه مثل کم کردن حقوق هفتگی یا ماهانه یا انصراف از بردن او به پارک یا مهمانی تقویت کنید و پاداش‌های شفاهی فوری به او بدهید.

به‌خاطر داشته باشید هدف، همکاری، احترام و علاقه متقابل است،‌ نه فقط انجام شدن کارها.

برای کودک فرصت‌هایی فراهم کنید تا خدمت دلسوزانه‌ای به فرد نیازمند بکند. چنین فعالیت‌هایی، احساس محبت، سپاسگزاری و تمایل بیشتر به کمک در کارهای منزل را در او تقویت می‌کند.

از تهدید و تنبیه‌های مداوم بپرهیزید. این روش‌ها به ندرت نتایج مثبت و ماندگار دارند.

به کودکان برچسب‌های مثبت بزنید؛ پسر خوش شانس، دختر مهربان، برادر قوی،‌ بچه باهوش و... می‌تواند تصور ذهنی شیرین، دلپذیر و ماندگاری برای بقیه عمر کودک فراهم کند.

محدودیت‌ها یا تهدیدهایی را که قادر یا مایل به انجام آن نیستند، درنظر نگیرید.

مخصوصاً در مورد کودک خردسال، دستورهای واضح و ساده به کار ببرید.

تفاوت‌های فردی کودکان را مدنظر قرار دهید.

زمانی که کودک تحت فشار روانی است،‌ از خواسته‌ها و انتظارات خود بکاهید.

به مشکل حمله کنید، نه به کودک و شخصیت او.

بر نقایص و کاستی‌های کوچک و ناچیز اصرار نورزید.

از کاربرد جمله‌های تهدیدآمیزی نظیر « این کار را بکن وگرنه...» پرهیز کنید.

کلام آخر اینکه رسیدگی بیش ازحد و وابسته نگه‌داشتن کودک نهایتاً به ناتوانی و بدتر از آن به ناسپاسی او می‌انجامد. طفلی که در سال‌های اولیه عمر تنها گیرنده بوده و هیچ توقع و چشمداشتی از او نداشته‌ایم و فرصتی برای ابراز وجود به او نداده‌ایم در بزرگسالی به طفیلی تبدیل خواهد شد که وبال گردن شده، همواره انتظار دریافت سرویس‌ها و خدمات بیشتری دارد. این را به یاد داشته باشیم که این چنین فردی هیچ جایگاه مناسبی در اجتماع نخواهد داشت.

نکاتی بسیار کلیدی در روانشناسی تربیتی کودک 

والدین محترم، با دقت بخوانید!

روانشناسان بر این باورند که کودک در مراحلی از سنین رشد خود دارای خصوصیتهای ویژه همان مقطع می باشد . با دانستن این خصوصیات سنی ، اگر والدین این ویژگی ها را مشاهده نکردند باید نگران باشند ، نه این که اگر در کودکشان موجود بود گله کنند ! این دوران بر این قرارند : 

1 – از تولد تا دو سالگی : شخصیتی حس گر و علاقه مند به لمس اشیاء می باشد . لذا والدین جز در مواقع خطر نباید مانع شوند . 

2 – دو الی چهار سالگی : درون کودک فقط مشغول عکس برداری از رفتار ها و شخصیت هاست و با آنها شخصیت خود را شروع به ساختن می کند . 

3 – چهار الی هفت سالگی : علاقه شدیدی به ادبیات کودکانه و بازی ها دارد . نیازمند به توجه زیاد و ارتباط کلامی بالاست . تفکری خود محور دارد که با خودخواهی کاملاً متفاوت است (توجه شود !) همه را با خود همراه می سازد و نیاز به تایید دارد ، لذا باید با او همراه بود . نیاز شدیدی به رابطه با هم سن و سالان دارد . قدرت تصویر سازی ذهنی بسیار بالایی دارد ، لذا به داستان علاقه مند است .بر روی موضوعات سخت متمرکز می شود پس مهم است روی بدیها تمرکز کند یا خوبیها . قوانین و قواعد ساده را می فهمد ولی قوانین پیچیده را خیر . بعضی قوانین را به طور ثابت در ذهنش نگاه می دارد ، لذا نباید اشتباهت را برایش توجیه کرد .

5 – یازده سالگی به بعد : توان تفکر وتجزیه تحلیل بالایی دارد ، زمان ظهور استعداد های اصلی اوست ، ادراک اصول اخلاقی را به دست می آورد . 

با فرزندمان چگونه برخورد کنیم ؟ 

روانشناسان دینی و حتی غربی ، دوران تربیتی فرزند را به سه دوران تقسیم می کنند : 

7 سال اول زندگی : در هفت سال اول والدین باید مانند غلام باشند و فرزندان چون پادشاه . 

7 الی 14 سالگی : در هفت سال دوم والدین پادشاه اند و فرزند غلام . 

14 الی 21 سالگی : در هفت سال سوم والدین پادشاه اند و فرزند وزیر . یعنی نقش مشاور را دارد . 

نکاتی در مورد بازی های کودکانه : 

• مهم است بدانیم حداقل زمان بازی با کودک دو ساعت است . در غیر این صورت کودک ارضا نشده و این نیاز در وی به صورت عقده باقی می ماند . پس اگر والدینی کودکشان را به پارک یا محلی برای بازی و تفریح بردند ، تا قبل از این زمان او را محروم نکنند . 
• بازی خانه سازی کودک را صاحب اختیار بار می آورد و به او می آموزد که باید ساخت !

• بازی ترکاندن باد کنک برای رفع عقده ها و رهایی از خجالتی بودن مفید است . به کودک می فهماند که بزرگترین چیزها ( مشکلات ) هم به دستان تو می ترکد ! می فهماند که عقده هایت را بترکان . 
• خمیر بازی منعطف بودن را به طور غیر مستقیم به او می آموزد و به او می فهماند لج باز نباش و گاهی هم تو تغییر کن . 
• تلفن بازی : بازی که در آن والدین با استفاده از دو عدد گوشی تلفن با کودکشان تلفنی صحبت می کنند ، این بازی بهترین وصیله برای ارتباطی کردن و آموختن روابط عمومی و رفع خجالتی بودن است . 
• دروغ ابزار بازی کودکان است ! چون خیال پرداز است و قدرت تصویر سازی بالایی دارد . این عیب کودک نیست . دقت شود ! 

تحسین کودک : 

• باید کار یا ویژگی خاص کودک تشویق شود نه کل شخصیت او . نگویید آفرین پسر خوب ، این تشویق به او می فهماند که تو همواره خوبی و هیچ عیبی نداری ! بلکه باید مثلا گفت : آفرین به پسری که مسواک می زند . 
• برای رفتار های ویژه اش از تحسین ویژه استفاده کنید . 
• هر کار خوبی را جداگانه تشویق کنیم . اگر دو کار خوب انجام داد هر دو را جدا جدا تشویق کنیم . 
• هر نوع پیشرفتی را باید تحسین کرد . نمره 12 به 13 تشویق دارد . 
• باید دانست که تشویق موثر تر از تنبیه است ! 
• در تحسین ها از جملات تکراری استفاده نکنیم . 
• کودک در همان موقع تشویق باید تشویق شود و در همان موقع تنبیه ، تنبیه . 

تنبیه کودک : 

• آخرین روش تنبیه ، تنبیه بدنی است ! آن هم فقط توسط پدر . چون اگر از پدر رنجید به سمت مادر می رود ، چون کانون مهر است . ولی اگر از مادر رنجید به کجا خواهد رفت ؟ 
• تنبیه نباید در مقابل افراد دیگر انجام شود . 
• اگر والدین می دانند تنبیه بدنی اثر ندارد ، نباید بزنند . اگر تنبیه بدنی را آخرین راه دانستند ، نباید به صورت او ضربه بزنند . نباید به گونه ای بزنند که سرخ یا کبود شود . نباید با آلتی یا وسیله ای بزنند . اگر کودک بیمار است اصلا نباید تنبیه بدنی شود . 
• اولین مرحله تنبیه نگاه بی محبت است . مرحله ی بعد قطع جوایز است . مرحله بعد قطع آن چیزهایی است که او دوست دارد ، مانند : یک کارتون یا یک غذای خوشمزه یا رفتن به خانه خاله و ... آن هم ابتدا باید در حد تهدید باشد . 
• مرحله بعد تنبیه قهر های چند ساعته است ، چند ساعت نه بیشتر !

نکاتی پراکنده در مسائل کودک : 

• به قولهایی که به کودک می دهید کاملا مقید باشید ! چه در تنبیه ، چه در تشویق . 
• به دعوا های دو کودک نباید اهمیت ویژه نشان داد . چون آن را مهم تر جلوه می دهد و آنها حساس تر می شوند . 
• تا می توانیم اشکالات و عیب های کودک را نبینیم ! اگر قرار شد نبینیم و توجه نشان ندهیم ، هیچ اهمیتی ندهیم چه با نگاه و یا حرکات صورت و ... . 
• بچه باید بچگی کند ، نه اینکه به کلاس زبان برود ! دقت شود که کلاس های اضافی و تقویتی برای بعد از 11 سالگی است . 
• بچه های پیش فعال و اکتیو را باید به کارهای عملی مثل بستن پیچ و مهره و یا باز کردن سرپیچ لامپ و ... انداخت . 
• اگر فرزندتان برادر یا خوهر کوچکش را می زند ، مسئولیت آنها را به او بده و بری این کار برایش پاداش قائل شو . 
• در مراحل تربیت همیشه نباید توقع پاسخ مثبت داشت . کودک در نوسان است . 
• هیچ گاه بین کارتون دلخواه کودک ، برنامه را قطع نکن !

• زیاد به کودک دستور نده ، اما گاهی هم او را به کار بینداز . 
• کودک باید صاف تلوزیون تماشا کند . صدای تلوزیون کم باشد تا گوشهایش به صداها حساس شود . شاید نیاز بود در عبور از خیابان صدای بوق ها را خوب بشنود تا بیشتر مراقب باشد . 
• بازی هایی که ابهت تو را می شکند و برخورد های فیزیکی دارد را با کودک انجام نده . اما بسیار خوش اخلاق باش. 
• به صحبت های کودک گوش کن . کودک پر حرف است ! 
• جدی و با ابهت از کودک چیزی بخواه یا دستور بده . 
• کودک حواس پرت است و گاهی هم بی توجه . ابتدا توجهش را جلب کن تا به تو نگاه کند ، بعد با او صحبت کن . 
• در بازی های مسابقه ای سعی کن بازنده تو باشی . 
• جملات دستوری را نباید پرسشی گفت . مثل : جاتو جمع کردی ؟ 
• به کودک قرقرو باید بی اعتنایی کرد . 
• دو چیز برای بچه آرامش بخش است : صدای آب و صدای جیرجیرک . 
• کودک را در مسائل خودش درگیر کنید . مثل : کیفش ، کفشش ، مدرسه اش و ... . 
• سعی شود صبحانه کودک شامل : شیر گلاب ، عسل ، خامه تزئین شده ، نان جو ، عدسی و آن چیزی که او دوست دارد باشد . 
• اگر کودک در خواب راه می رود : 
1 – راه های خروج را ببندیم 
2 – از آژیر خطر با حسگر عبور استفاده کنیم 
3- مکان خوابش را عوض کنیم . 
• بازی شغل کودک است ! 
• برای هر رفتار بد ابتدا یک جایگزین پیدا کن ، بعد او را نهی کن ! اول شکلات را بده ، بعد چاقو را از او بگیر ! 
• اگر کودک شب ادراری دارد ، روزها قبل از رفتن به دستشویی او را به نگه داشتن چند ثانیه ای تمرین دهیم تا مثانه اش تقویت شود . 

جدول تشویق و تنبیه : 

می توانید با ساختن یک جدول هفتگی او را تشویق و تنبیه کنید . طبق آنچه که بیان شد . مثلا با هر کار خوب یک آدمک خندان بگیرد وبا هر سه آدمک یک جایزه . با هر سه جایزه یک جایزه ویژه . جایزه ها می تواند یک غذای خوشمزه یا یک هدیه کوچک باشد . برای تنبیه هم می توانید از یک آدمک اخمو استفاده کنید . 

چگونه بفهمیم آرزوی کودک چیست تا آن را به عنوان یک هدیه ویژه قرار دهیم ؟ 

می توان برای فهمیدن بزرگترین آرزوی کودک از روشهای زیر استفاده کرد : 
1- در یک بازی به نام غول چراغ جادو ، شما غول هستید و آرزوی کودکان مهربان را برآورده می کنید . از او می پرسید بگو ببینم آرزویت چیست ؟ با این روش آرزوی او را فهمیده و بعد برای او تهیه می کنید . 
2- از او می پرسید : اگر تو مثلا n تومان پول داشتی چه می خریدی برای خودت ؟ برای بابایی یا مامانی چه؟ و با این روش خواسته او را می فهمی .

ویژگی های اتاق کودک : کودک باید جدا خوابیدن را از ابتدا بیاموزد . اتاق خواب کودک باید زیبا و تزئین شده باشد ، با هر آنچه که او دوست دارد . از نور های رنگی استفاده شود . به روی کودک نباید پتوهایی با شکل های حیوانات وحشی انداخت .

منبع : کودک

ویژگی های کودکان خلاق

* عادت به وارسی منابع مختلف.
* جسارت در گفتار زیاد.
* طرح سوالات عجیب و غریب.
* کنجکاوی زیاد برای سردرآوردن از امور.
* اشتیاق به صحبت درباره ی کشفیات با دیگران.
* شور و نشاط و مشغولیت های شدید جسمانی.
* دقت و توجه شدید در گوش دادن، مشاهده کردن یا انجام دادن کاری.
* با دقت و اشتیاق به پیرامون خود نگریستن.
* توانایی ابداع بازی های جدید و تغییر در بازی ها.
* قیاس در صحبت های خود.

* تاکید بیش از حد والدین بر هوش و حافظه کودک
* ایجاد رقابت میان کودکان
* تاکید افراطی بر جنسیت کودک
* قرار دادن قوانین خشک و دست و پا گیر در منزل
* عدم آشنایی والدین با مفهوم واقعی خلاقیت
* انتقاد مکرر از رفتارهای کودک
* بیهوده شمردن تخیلات کودک
* عدم شناسایی علایق درونی کودک
* عدم وجود حس شوخ طبعی در محیط منزل
* تحمیل نقش بزرگسالان به کودک

  برای افزایش خلاقیت کودک باید:

* کارهای خلاق کودک را تشویق کنید و آنها را در معرض نمایش قرار داده و از ارزیابی بیش از حد آنان خودداری کنید.

* با کودک خود شوخ طبع و مهربان باشید.
* استعداد فقط سهم کوچکی از خلاقیت است و تمرین و نظم بخشیدن به آن از اهمیت بیشتری برخوردار است.

* امکان شرکت در فعالیت ها و کلاس های ویژه را برای آنان فراهم نمایید.

* به عنوان بزرگسال خود به انجام کارهای خلاق بپردازید و اجازه دهید کودکان شما شاهد کارهای خلاق شما باشند و بیاموزند.

مشخصات افراد سمعی,بصری و لمسی

ممکن است کسی هر سه حالت را داشته باشد اما به طور حتم یکی از این حالتها غالب است .

حالا  در ادامه مطلب ببینیم که این کیفیت ها چگونه اند: